آیا ناتمام گذاشتن دوره مصرف آنتی بیوتیک ها باعث ایجاد مقاومت نسبت به آنهاست؟

چالش های موجود در مسیر مصرف آنتی بیوتیک ها

بدون شک همه ما بارها در طول عمر خود با گلودرد چرکی، سرفه و عطسه شدید به پزشک مراجعه کرده ایم؛ و احتمالا توصیه پزشک را در مورد ادامه مصرف آنتی بیوتیک ها تا انتها و تکمیل دوره درمان شنیده ایم.
تا به امروز باور جامعه پزشکی در مورد مصرف آنتی بیوتیک ها بر این بوده است که آنتی بیوتیک های تجویز شده برای بیماران باید تا آخرین قرص مصرف شوند؛ ناتمام گذاشتن قرص ها در نیمه دوره مشخص شده برای مصرف که عموما یک هفته تا ده روز است، باعث تحریک رشد باکتری های “مقاوم به دارو” خواهد شد.
۲۰ سال بعد از کشف پنی سیلین توسط فلمینگ، عصر آنتی بیوتیک ها به طور رسمی آغاز شد. در طول ۷۰ سال اخیر آنتی بیوتیک های مختلف با مکانیسم های تاثیر متنوع، برای درمان انواع بیماری‌های عفونی بکار گرفته شده و غالبا بسیار موفق عمل کرده اند. اما میکروب‌های بیماری‌زا، همچون تمامی موجودات زنده در برابر شکارچی از خود دفاع می‌کنند.
به مرور زمان، بروز جهش ها و تغییرات ژنتیکی در DNA باکتری‌ها، آنها را نسبت به آنتی بیوتیک‌ها سازگار کرده و مکانیسم عمل داروها را خنثی می‌کند. چنین پدیده‌ای، «مقاومت آنتی بیوتیکی» نامیده می‌شود.
در مقاله‌ای که به تازگی در نشریه‌ی “BMJ” منتشر شده است، پروفسور مارتین لِولین و جمعی از همکارانش در لندن که همگی در حوزه‌ی میکروبیولوژی و بیماریهای عفونی تخصص دارند، فرضیه‌ی مذکور را به چالش کشیده اند:
در سال ۱۹۴۱ هنگامی که هاوارد فلورِی برای اولین بار پنی‌سیلین را بر روی بیمار مبتلا به عفونت استافیلوکوکس آزمایش کرد، ابتدا نتایج امیدوار کننده ای مشاهده شد اما به دلیل کافی نبودن میزان دارو، علایم بازگشت و بیمار از بین رفت. فلوری و فلمینگ دلیل مرگ را مقاوم شدن باکتری به دارو، به دلیل مصرف ناکافی آنتی بیوتیک تعبیر کردند؛ در حالیکه شواهد کافی برای اثبات آن وجود نداشت.
آنتی بیوتیک ها گرچه به هدف نابودی باکتری های عامل عفونت مصرف می شوند، اما این از عدم تاثیر آنها بر باکتری های مفید و حساس بدن جلوگیری نمیکند؛ بدنبال آن، باکتریهای بی ضرر ساکن بدن می توانند به “بیماری زاهای فرصت طلب” تبدیل شوند.
طبق این مقاله، در برخی تحقیقات با بررسی طول دوره درمان در عفونت بیمارستانی پنومونی، نشان داده شده است که تاثیر دوره درمان کوتاه، تفاوتی با دوره طولانی تر نداشته و خطر بازگشت عفونت و مقاومت را نیز کاهش می دهد. گرچه این نتایج در مورد تمامی انوع عفونتها و آنتی بیوتیک های تجویزی آنها صدق نمی کند.
به اعتقاد لولین و همکارانش، تعیین مدت زمان مناسب دوره درمان با آنتی بیوتیک ها، نیازمند پژوهش های بیشتری است. مسلم است که، خطر ابتلای فرد به عفونت باکتریایی مقاوم، به سابقه مصرف آنتی بیوتیک بستگی داشته و کاهش زمان درمان خطر بروز مقاومت را کاهش می دهد.
به گفته این گروه از دانشمندان، پزشکان و بیماران باید توجه داشته باشند که آنتی بیوتیک ها منابع باارزش ولی محدود هستند که باید محافظت شوند. مصرف بیش از حد این داروها، باعث بی اثر شدن آنها می گردد.
تجویز و مصرف بی‌رویه و بدون ملاحظه انواع آنتی بیوتیک توسط پزشکان و بیماران، و مشاهده روند افزایشی بروز مقاومت‌های آنتی بیوتیکی در بیماری‌های عفونی گوناگون، نگرانی دانشمندان را برانگیخته است. تحقیقات آنان اغلب در دو مسیر پیش می‌رود: یافتن راه‌هایی برای خنثی سازی روش های مقاومت باکتری‌ها و یا تولید آنتی بیوتیک‌های قوی‌تر.
در آخر، لازم به ذکر است این مقاله صرفا نظرات گروه محدودی از دانشمندان را نشان می دهد و اثبات این نظر مستلزم مطالعات و بررسی های بیشتر است.

منبع:
مجله BMJ doi: https://doi.org/10.1136/bmj.j3418
www.WHO.org
ارغوان فتاحی